Zasady wykonywania pomiarów

 

Zasady wykonywania pomiarów i badań dla kontroli zagrożeń naturalnych, parametrów odmetanowania i przewietrzania

 

 

 

 

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002r. (Dz. U. Nr 139, poz. 1169,  z późn. zm.) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych:

 

I.  Przepisy dotyczące ręcznych pomiarów metanu

  1. W polach metanowych we wszystkich wyrobiskach, w których prowadzone są roboty strzałowe, wykonuje się pomiary zawartości metanu.
  2. Pomiary zawartości metanu wykonywane są przez przodowych, strzałowych, metaniarzy i osoby dozoru ruchu,

W polach metanowych:

1) prowadzi się kontrolę zawartości metanu w powietrzu metanomierzami przenośnymi.

  1. Kontrolę zawartości metanu w powietrzu wykonuje się urządzeniami metanometrii automatycznej i metanomierzami przenośnymi budowy przeciwwybuchowej.
  2. Urządzenia i metanomierze, o których mowa w ust. 1, powinny być zabezpieczone przed możliwością ingerencji w nastawy lub wyniki pomiarów przez osoby niepowołane.
  3. Zawartość metanu w powietrzu kontroluje się, przeprowadzając pomiary:
    • pod stropem wyrobiska,
    • nad obudową wyrobiska,
    • w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.
  4. Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska wykonuje się nie niżej niż 10 cm od najwyższego miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.
  5. Pomiar zawartości metanu nad obudową wyrobiska wykonuje się w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową.
  6. W zbiornikach podziemnych i powierzchniowych, w których gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego oraz w wyrobiskach i pomieszczeniach przyległych do zbiornika, niezależnie od wymagań, prowadzi się pomiary zawartości metanu przy użyciu metanomierzy przenośnych.
  7. Kierownik działu wentylacji dla poszczególnych zbiorników węgla ustala:
    • miejsce i sposób oraz częstotliwość pomiarów zawartości metanu,
    • osoby odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów zawartości metanu.
  1. W przypadku uszkodzenia metanometrii automatycznej w zakresie transmisji i rejestracji pomiarów u dyspozytora ruch maszyn i urządzeń elektrycznych może być prowadzony do końca zmiany, pod warunkiem wykonywania pomiarów zastępczych i przekazywania ich wyników do dyspozytora, na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jednak nie rzadziej niż co 0,5 godziny.
  1. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu, metaniarze, strzałowi, kombajniści, konserwatorzy metanometrii automatycznej, wyznaczeni do wykonania pomiarów pracownicy oddziału odmetanowania, wiertacze oraz przodowi,  przebywający w polach metanowych powinni być wyposażeni w metanomierze przenośne; osoby te wykonują w tych polach pomiary zawartości metanu.
  2. Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala wyposażenie innych osób niż wymienione w ust. 1, przebywających w polach metanowych, w metanomierze przenośne.
  3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, powinny być przeszkolone w zakresie pomiaru zawartość metanu.
  4. Przodowi zatrudnieni w polach metanowych kontrolują zawartość metanu pod stropem w 10-metrowym odcinku wyrobiska, w którym znajdują się stanowiska pracy, przed rozpoczęciem pracy na każdej zmianie i w czasie pracy co dwie godziny w:
    • przodkach wyrobisk,
    • wyrobiskach likwidowanych,
    • wnękach wiertniczych,
    • innych miejscach wyznaczonych przez osoby kierownictwa lub dozoru ruchu.
  5. W pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, w wyrobiskach korytarzowych drążonych kombajnami, przodowi kontrolują zawartość metanu nad obudową w 10-metrowej strefie przyprzodkowej, przed rozpoczęciem urabiania.
  6. Metaniarze kontrolują zawartość metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk górniczych, w dniach pracy raz na dobę:  w przodkach wyrobisk,
    • w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków,
    • w komorach,
    • we wnękach wiertniczych,
    • w miejscach wykonywania robót strzałowych,
    • przy tamach izolacyjnych,
    • w innych wyrobiskach i miejscach określanych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.
  1. Metaniarze kontrolują zawartość metanu nad obudową wyrobisk górniczych w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego w:
  • drążonych wyrobiskach korytarzowych i komorowych z wentylacją odrębną, w strefie 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m – raz na dobę w dni pracy,
  • wyrobiskach z wentylacją odrębną, w odstępach nie większych niż 50 m – raz w miesiącu,
  • wyrobiskach przyścianowych zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w których zabudowane są urządzenia elektryczne w:
    1. strefie 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m – raz na tydzień,
    2. strefie ponad 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 50 m – raz w miesiącu,
  • innych miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.
  1. W wyrobiskach korytarzowych i wybierkowych w pokładach zaliczonych do III i IV kategorii zagrożenia metanowego, w których prowadzone są roboty strzałowe, metaniarze powinni kontrolować zawartość metanu nad obudową w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsc prowadzenia robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m – raz na dobę w dni pracy.
  2. Metaniarze prowadzą pomiary w polach metanowych dla wykrycia miejsc możliwych wypływów metanu.
  3. W dni wolne od pracy, na zmianie poprzedzającej obłożenie robót, zakres i częstotliwość kontroli wykonywanych przez metaniarzy ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
  1. Strzałowi kontrolują zawartość metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk podczas wykonywania robót strzałowych:
    • w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:
      1. przed rozpoczęciem pracy,
      2. w czasie pracy – co 2 godziny,
      3. przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,
      4. przed każdym podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,
      5. po każdym odpaleniu otworów strzałowych,
    • w strefie 5 m od stanowiska strzałowego, przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej.
  2. Strzałowi w pokładach zaliczonych do III i IV kategorii zagrożenia metanowego, przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych, kontrolują zawartość metanu nad obudową wyrobisk w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsca prowadzenia robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.
  3. W polach metanowych w głębionych szybach (szybikach) pomiary zawartości metanu prowadzi się:
    • na dnie szybu i pod pomostem roboczym – przed rozpoczęciem robót i każdym strzelaniem,
    • w strefie 5 m od stanowiska strzałowego – przed podłączeniem zapalarki do linii strzałowej.

W przypadku stwierdzenia, w wyniku przeprowadzonych pomiarów nad obudową, zawartości 5% metanu lub powyżej:

1) przeprowadza dodatkowe pomiary dla ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu,

Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala szczegółowy zakres kontroli zawartości metanu wykonywanych przez przodowych, kombajnistów, metaniarzy i strzałowych oraz osoby dozoru ruchu.

  1. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża (pokłady) metanowe wyznacza się metaniarzy oraz osoby wyższego dozoru ruchu w dziale wentylacji, odpowiedzialne za przeszkolenie, prawidłową pracę metaniarzy      oraz     za        stan     i           gospodarowanie metanomierzami przenośnymi.

W pobliżu każdego przodka oraz w miejscach wyznaczonych przez osobę dozoru ruchu działu wentylacji umieszcza się tablicę kontroli metanu.

Wyniki pomiarów zawartości metanu wpisują: 1) przodowi – na tablicy kontroli metanu,

  • strzałowi – w dzienniczkach strzałowych,
  • metaniarze – na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i książce metaniarza,
  • osoby dozoru ruchu – na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.
  1. Kierownik działu wentylacji lub wyznaczona osoba wyższego dozoru ruchu działu wentylacji, raz na dobę, zapoznają się z:

1) wynikami pomiarów zawartości metanu zapisywanymi w książce metaniarza.

  1. W przypadku uszkodzenia urządzenia automatycznie wyłączającego stację odmetanowania, przy zawartości metanu w gazie niższej niż 30%, ruch stacji może być prowadzony, jeżeli:
  • procentowa zawartość metanu w rurociągu będzie wynosić co najmniej 40%,
  • pomiar zawartości metanu będzie wykonany co pół godziny, a wyniki tego pomiaru
  • odnotowane w książce kontroli stacji odmetanowania
  1. W przypadku uszkodzenia urządzeń odmetanowania lub przerwania ciągłości odmetanowania, niezwłocznie:

3) przeprowadza się szczegółową kontrolę stanu zagrożenia metanowego w wyrobiskach.

  1. W wyrobiskach ze stopniem „b” i „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu:

3) dopuszczalne jest otwieranie maszyn i urządzeń wyłączonych spod napięcia, przy zabezpieczonym stanie wyłączenia, po stwierdzeniu przez osobę upoważnioną do pomiaru metanu, że jego stężenie nie przekracza wartości 1,5%.

 

Załącznik nr 4:

1.1.6. Prace, o których mowa w pkt 1.1.5, powodujące przerwy w przewietrzaniu wyrobisk z wentylacją lutniową prowadzone w polach II, III lub IV kategorii zagrożenia metanowego lub w warunkach zagrożenia wyrzutami gazów i skał, prowadzi się pod stałym nadzorem osoby dozoru ruchu, po uzyskaniu zgody kierownika ruchu zakładu górniczego, który określa:

2) sposób kontroli stężeń gazów w wyrobisku z wentylacją lutniową.

7.13.2.W poleceniu na wykonywanie prac (dotyczy prac przy lokalizacji uszkodzeń oraz prób napięciowych kabli i przewodów oponowych), poleceniodawca określa warunki ich wykonywania, po dokonaniu uzgodnień z właściwą osobą dozoru ruchu, odpowiedzialną za bezpieczeństwo w rejonie tych prac. Rozpoczęcie prac może nastąpić po stwierdzeniu przez osobę dozoru ruchu górniczego braku zagrożenia metanowego, pyłowego i pożarowego lub innych zagrożeń na całej trasie badanego kabla lub przewodu oponowego, po wstrzymaniu robót strzałowych na czas przeprowadzania badań w rejonie wykonywania prac i po zgłoszeniu braku zagrożenia do dyspozytora.

7.15.4.Do pomiarów wymienionych w pkt 7.15.3 (dotyczy pomiarów wielkości elektrycznych i nieelektrycznych w wyrobiskach zaliczonych do stopnia „b” lub „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu) w szczególnych przypadkach można zastosować przyrządy budowy normalnej przy zachowaniu następujących warunków:

3) pomiarów nie rozpoczyna się lub przerywa się je, jeżeli stwierdzona zostanie zawartość metanu powyżej 0,5%.

 

Załącznik nr 5:

2.1.4. Urabianie kombajnami zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia może być prowadzone w drążonych wyrobiskach korytarzowych, gdy:

2) nie występują przystropowe nagromadzenia metanu w odległości do 50 m od miejsca urabiania zwięzłych skał.

2.1.5. Niezależnie od środków, o których mowa w pkt 2.1.3 i 2.1.4, dobiera się i stosuje następujące środki zabezpieczające:

1) w zakresie przewietrzania i zwalczania zagrożeń metanowych:

  1. e) wyznaczenie dodatkowych punktów pomiaru metanu przez metaniarzy, przodowych, osoby dozoru ruchu oraz odpowiednie do stopnia zagrożenia zwiększenie częstotliwości pomiaru zawartości metanu,

3) w zakresie nadzoru i kontroli przez osoby dozoru ruchu – ustalenie zwiększonej częstotliwości kontroli prowadzenia robót górniczych, stanu przewietrzania, zagrożeń metanowych, zabezpieczeń metanometrycznych i stanu organu urabiającego kombajnu, z uwzględnieniem skuteczności działania urządzeń zraszających.

2.1.8. Kontrola zagrożenia metanowego i zabezpieczenie przed zapłonem i przenoszeniem się zapłonu metanu pod przenośnikami ścianowymi.

2.1.8.1.Kontrole stanu zagrożenia metanowego pod przenośnikami powinny być wykonywane:

  • w ścianach prowadzonych w pokładach metanowych zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego.
  • w ścianach prowadzonych w pokładach niemetanowych i w pokładach zaliczonych do pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli poniżej wybieranego pokładu w zasięgu wpływu eksploatacji zalegają pokłady zaliczone do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii zagrożenia metanowego.

2.1.8.2.Kierownik działu wentylacji ustala:

1) miejsca, sposoby i częstotliwość wykonywania pomiarów.

9.2.2. Prognoza stanu zagrożenia (wyrzutem metanu i skał) powinna być wykonywana zgodnie z technologią uwzględniającą: 1)  sposób kontroli stężeń metanu.

9.2.8. Osoba dozoru ruchu przed rozpoczęciem prac na swojej zmianie sprawdza: 4)  stan wentylacji oraz stężenie metanu w wyrobisku.

9.3.   Prognozowanie zagrożenia wyrzutem innych niż metan gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych.

9.3.2. Prognoza bieżąca (zagrożenia wyrzutem) powinna być wykonywana zgodnie z technologią uwzględniającą:

2) Sposób kontroli stężeń metanu i dwutlenku węgla.

9.3.7.  Osoba dozoru ruchu przed rozpoczęciem prac na swojej zmianie sprawdza: 5) stan wentylacji oraz stężenie metanu i dwutlenku węgla w wyrobisku.

9.5.   Zwalczanie zagrożenia wyrzutem metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych.

9.5.4.  Technologia (stosowania metody obniżenia stanu zagrożenia), o której mowa w pkt 9.5.3, powinna określać:

3) sposób kontroli stężeń metanu.

9.5.5. Osoba dozoru ruchu przed rozpoczęciem prac na swojej zmianie powinna sprawdzić:   4) stan wentylacji oraz stężenie metanu w wyrobisku.

9.5.14. Wyniki kontroli wyrobisk (dokonanej przez górnika strzałowego po strzelaniu wstrząsowo-urabiającym lub odprężającym), w tym zawartość gazów, powinny być niezwłocznie zgłoszone osobie dozoru ruchu nadzorującej strzelanie.

II.  Przepisy dotyczące pomiarów metanu przez automatyczne systemy pomiarów.

W polach metanowych:

  • w wyrobiskach znajdujących się w polach metanowych II-IV kategorii stosuje się kontrolę zawartości metanu w powietrzu oraz zabezpieczenia urządzeń elektrycznych za pomocą urządzeń metanometrii automatycznej, przy czym dla nowo budowanych central stosuje się systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiające ciągły pomiar i rejestrację zawartości metanu oraz wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund,
  • prowadząc eksploatację złóż (pokładów) zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, stosuje się systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiające pomiar i rejestrację zawartości metanu oraz wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 60 sekund,
  • stosuje się systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiające ciągły pomiar i rejestrację zawartości metanu oraz wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund, przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do III stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie zaliczanych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego.
  1. Kontrolę zawartości metanu w powietrzu wykonuje się urządzeniami metanometrii automatycznej i metanomierzami przenośnymi budowy przeciwwybuchowej.
  2. Urządzenia i metanomierze, o których mowa w ust. 1, powinny być zabezpieczone przed możliwością ingerencji w nastawy lub wyniki pomiarów przez osoby niepowołane.
  3. W systemach metanometrii automatycznej i zabezpieczeń metanometrycznych urządzeń elektrycznych stosuje się metanomierze:
    • wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne, 2) rejestrujące wyniki pomiarów zawartości, 3) wyłączająco-rejestrujące.
  4. Metanomierze wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne, stanowiące automatyczne zabezpieczenie metanometryczne urządzeń elektrycznych, powinny:
    • samoczynnie wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne, gdy zawartość metanu w powietrzu przekroczy dopuszczalną wartość, z wyjątkiem urządzeń dopuszczonych do pracy przy dowolnej zawartości metanu,
    • sygnalizować świetlnie lub akustycznie w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczenia dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu,
    • wskazywać lub rejestrować w dyspozytorni metanometrycznej lub w miejscu zabudowy metanomierza zawartość metanu w powietrzu.
  5. Metanomierze rejestrujące, stosowane dla automatycznej kontroli zawartości metanu w powietrzu, powinny:
    • rejestrować w dyspozytorni metanometrycznej zawartości metanu w wyrobiskach,
    • sygnalizować świetlnie lub akustycznie w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczenia dopuszczalnych zawartości metanu w wyrobiskach. 267.
  6. Metanomierzami wyłączająco-rejestrującymi zabezpiecza się urządzenia elektryczne zainstalowane w ścianie oraz w wyrobiskach przyścianowych.
  7. W razie przekroczenia zawartości 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartości 1% metanu w powietrzu dopływającym do ściany, metanomierze powinny wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne zabudowane:
    • w ścianie,
    • w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany,
    • w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany, na odcinku co najmniej 10 m od wlotu do ściany.
  1. Czujniki metanomierzy kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany zabudowuje się pod stropem:
  • w wyrobisku przyścianowym – w odległości nieprzekraczającej 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza,
  • w ścianie – w odległości 2 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.
  1. Czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany zabudowuje się pod stropem w ścianie, w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.
  2. W ścianach o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia zabudowanie czujnika metanomierza pod stropem, kierownik działu wentylacji wyznacza miejsce zabudowy czujnika lub czujników w wyrobiskach przyścianowych z prądem powietrza dopływającym do ściany, w odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.
  3. W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się metanomierze wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska.
  4. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, zabudowuje się:
    • przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem tłoczącym – w odległości nie większej niż 10 m od czoła przodka, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu,
    • przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem ssącym między wlotem do lutni ssącej a czołem przodka – w odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka,
    • w odległości od 10 m do 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym opływowym prądem powietrza.
  5. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, zabudowuje się w wyrobiskach o długości większej niż 15 m, a czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, w wyrobiskach o długości większej niż 25 m.
  6. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny powodować wyłączenie: 1) kombajnów chodnikowych przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu,

2) maszyn i innych urządzeń z napędem elektrycznym, zainstalowanych w wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów – przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu.

  1. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, powinny powodować wyłączenie:

1) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem tłoczącym – przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu, 2) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem ssącym – przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu.

Stosując inne systemy wybierania niż ścianowe, rozmieszczenie czujników metanomierzy automatycznych oraz zasięg i zakres wyłączania urządzeń elektrycznych ustala kierownik działu wentylacji.

  1. W szybach (szybikach) przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się czujniki metanomierzy wyłączająco-rejestrujących:
    • co najmniej 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu przy wentylacji tłoczącej,
    • przy wentylacji ssącej w lutniociągu przed wentylatorem, 3) pod pomostem roboczym.
  1. Czujniki, o których mowa w ust. 1, powinny, po przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu:
  • wyłączać urządzenia elektryczne w szybach oraz 10-metrowej strefie od wylotu szybu, z wyjątkiem wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do jazdy ludzi,
  • powodować w 10-metrowej strefie od wylotu szybu uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej.
  1. Zawartość metanu na wylocie z rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone są roboty wybierkowe, oraz w szybach wentylacyjnych kontroluje się metanomierzami rejestrującymi.
  2. Pomiar zawartości metanu w rejonie wentylacyjnym, w którym prowadzone są roboty wybierkowe, dokonują czujniki metanomierza rejestrującego pod stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany lub zespołu ścian między wylotem ostatniej ściany a skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wyrobiskiem.
  3. Pomiar zawartości metanu w szybie wentylacyjnym wykonuje się w prądzie wylotowym całkowitym, co najmniej 10 m poniżej kanału wentylatora głównego lub co najmniej 10 m powyżej najwyższego wlotu powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.
  4. Kombajny chodnikowe w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo wyposaża się w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości 2% metanu.
  5. Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu urabiającego.
  6. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na zastąpienie metanomierza określonego w ust. 1 czujnikiem metanometrii automatycznej, zabudowanym pod stropem wyrobiska w odległości nieprzekraczającej 2 m od czoła przodka i powodującym wyłączenie urządzeń elektrycznych w drążonym wyrobisku w czasie nie dłuższym niż

5 sekund po przekroczeniu zawartości 1% metanu.

  1. W wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją lutniową kombinowaną, z zastosowaniem instalacji odpylającej, dodatkowo zabudowuje się metanomierze wyłączające urządzenia elektryczne w tym wyrobisku, przy przekroczeniu 1% zawartości metanu w powietrzu.
  2. Czujniki metanomierzy wyłączających urządzenia elektryczne zabudowuje się:
    • w strumieniu powietrza wypływającego z instalacji odpylającej,
    • pod stropem wyrobiska, w strefie między wylotem strumienia powietrza z instalacji odpylającej i wylotem powietrza z zasadniczego lutniociągu tłoczącego.
  3. Podziemny zbiornik, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz wyłączająco-rejestrujący, zabudowany w strefie wylotowej ze zbiornika.
  4. W razie przekroczenia zawartości 0,5% metanu metanomierz powinien spowodować automatyczne:
    • wyłączenie urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której może wpłynąć metan pochodzący ze zbiornika,
    • uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.

Zbiornik na powierzchni, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego oraz w którym pomiary metanomierzami przenośnymi wykazują zawartość powyżej 0,5% metanu, wyposaża się w metanomierz rejestrujący zawartość metanu w zbiorniku.

  1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel lokalizację czujników metanometrycznych, zasięg oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną, poza przypadkami określonymi w rozporządzeniu, ustala kierownik działu wentylacji.

 

  1. Kierownik ruchu zakładu górniczego, w zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne, ustala:
    • zakres zastosowania metanometrii automatycznej,
    • lokalizację czujników metanometrycznych,
    • zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną.
  2. W przypadku uszkodzenia urządzenia metanometrii automatycznej w zakresie wyłączania ruch maszyn i urządzeń elektrycznych nie może być prowadzony do czasu usunięcia uszkodzenia.
  3. W przypadku uszkodzenia metanometrii automatycznej w zakresie transmisji i rejestracji pomiarów u dyspozytora ruch maszyn i urządzeń elektrycznych może być prowadzony do końca zmiany, pod warunkiem wykonywania pomiarów zastępczych i przekazywania ich wyników do dyspozytora, na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jednak nie rzadziej niż co 0,5 godziny.
  4. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża (pokłady) zaliczone do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, niezależnie od wymagań określonych w ust. 1:
    • wyznacza się dyspozytora metanometrii,
    • organizuje służbę dla zapewnienia konserwacji i kontroli urządzeń metanometrii automatycznej oraz konserwacji i kontroli metanomierzy przenośnych,
    • wyznacza osobę wyższego dozoru ruchu w dziale energomechanicznym, odpowiedzialną za stan oraz użytkowanie urządzeń metanometrii automatycznej.
  5. W zakładach górniczych, stosujących mniej niż 20 metanomierzy automatycznych, dopuszcza się pełnienie obowiązków dyspozytora metanometrii przez dyspozytora ruchu.

Wyniki pomiarów metanometrii automatycznej na bieżąco obserwuje się, analizuje i dokumentuje.

  1. Prawidłowość zabudowy czujników metanometrii automatycznej kontrolują:
    • osoby dozoru ruchu oddziałowego, co najmniej raz na zmianie – w oddziałach górniczych,
    • metaniarze, co najmniej raz na dobę w dni pracy we wszystkich wyrobiskach i w pomieszczeniach na powierzchni, w których może gromadzić się metan,
    • konserwatorzy metanomierzy automatycznych, z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu górniczego we wszystkich miejscach, gdzie są zabudowane czujniki metanometrii automatycznej.
  1. Prawidłowość działania czujników metanometrii automatycznej kontroluje się za pomocą mieszanek wzorcowych, o stężeniu metanu większym o 0,2% od ustalonego progu zadziałania czujnika.
  2. Kierownik działu wentylacji lub wyznaczona osoba wyższego dozoru ruchu działu wentylacji, raz na dobę, zapoznają się z:
  • zapisami metanometrii automatycznej,
  1. W przypadku uszkodzenia urządzenia automatycznie wyłączającego stację odmetanowania, przy zawartości metanu w gazie niższej niż 30%, ruch stacji może być prowadzony, jeżeli: 1) procentowa zawartość metanu w rurociągu będzie wynosić co najmniej 40%,

2) pomiar zawartości metanu będzie wykonany co pół godziny, a wyniki tego pomiaru

odnotowane w książce kontroli stacji odmetanowania.

 

W polach zagrożonych wyrzutami metanu i skał urządzenia metanometrii automatycznej powinny wyłączać urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 sekund po przekroczeniu dopuszczalnej zawartości metanu w powietrzu.

  1. W wyrobiskach, w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał stosuje się automatyczny pomiar zawartości metanu lub dwutlenku węgla, połączony z automatyczną sygnalizacją alarmową, ostrzegającą załogę o przekroczeniu dopuszczalnych zawartości tych gazów w powietrzu.
  2. Czujniki do pomiaru dwutlenku węgla zabudowuje się w:
    • drążonych wyrobiskach korytarzowych oraz głębionych szybach bezpośrednio w przodku,
    • wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany – na odcinku do 10 m od ściany.
  3. Czujniki do pomiaru dwutlenku węgla umieszcza się w wyrobisku na wysokości do 1 m od spągu, a czujniki do pomiaru metanu pod stropem – w odległości nie większej niż 10 cm od najwyższego punktu w świetle obudowy.
  4. Próg alarmowy urządzeń, o których mowa w ust. 1, nastawia się na 1% dwutlenku węgla oraz 2% metanu. Przy przekroczeniu progu alarmowego niezwłocznie wycofuje się ludzi.
  5. W rejonowych prądach powietrza wypływających z zagrożonych wyrobisk zabudowuje się urządzenia dla automatycznych pomiarów zawartości, odpowiednio metanu lub dwutlenku węgla w powietrzu z rejestracją wskazań w dyspozytorni.
  6. Urządzenia metanometrii automatycznej powinny wyłączać urządzenia elektryczne, w czasie nie dłuższym niż 60 sekund, po przekroczeniu dopuszczalnej zawartości metanu w powietrzu.
  7. Stacja transformatorowa, o której mowa w ust. 1 (tj. o napięciu pierwotnym wyższym niż 1 kV) może być instalowana w pomieszczeniach przewietrzanych prądem powietrza odprowadzanego do szybu wydechowego lub z wentylacją odrębną, jeżeli spełnione zostaną następujące wymagania:

3) stacja będzie samoczynnie wyłączona spod napięcia, w razie gdy zawartość metanu w wyrobisku przekroczy 1,5%.

  1. W polach metanowych wyłączenie spod napięcia maszyn i urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku z wentylacja odrębną, w razie zadziałania zabezpieczeń metanometrycznych, nie może spowodować przerwy w ruchu wentylatora lutniowego.

 

Załącznik nr 4:

1.2.7. W wentylacji kombinowanej, w polach metanowych, wentylator z napędem elektrycznym zabudowany na lutniociągu pomocniczym powinien być automatycznie wyłączany za pomocą systemu zabezpieczenia metanometrycznego.

1.3. W lutniociągu tłoczącym można zainstalować dodatkowy wentylator tylko dla pokonania dodatkowych oporów spowodowanych zabudową chłodnicy powietrza i pod warunkiem, że:

6) w polach metanowych dodatkowy wentylator z napędem elektrycznym jest automatycznie wyłączany za pomocą systemu zabezpieczenia metanometrycznego.

 

 

 

 

Załącznik nr 5:

2.1.4. Urabianie kombajnami zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia może być prowadzone w drążonych wyrobiskach korytarzowych, gdy:

1) zawartość metanu mierzona czujnikiem metanometrii automatycznej zabudowanym pod stropem wyrobiska w odległości nieprzekraczającej 2 m od czoła przodka i powodującym wyłączenie kombajnu:

  1. w przypadku urabiania kombajnem wyposażonym w wewnętrzne układy zraszania noży – nie przekracza 1%,
  2. w przypadkach nie wymienionych w lit. a – nie przekracza 0,5%.

2.1.5. Niezależnie od środków, o których mowa w pkt. 2.1.3 i 2.1.4, dobiera się i stosuje następujące środki zabezpieczające:

3) w zakresie nadzoru i kontroli przez osoby dozoru ruchu – ustalenie zwiększonej częstotliwości kontroli prowadzenia robót górniczych, stanu przewietrzania, zagrożeń metanowych, zabezpieczeń metanometrycznych i stanu organu urabiającego kombajnu, z uwzględnieniem skuteczności działania urządzeń zraszających.

III.    Przepisy dotyczące prowadzenia ciągłej kontroli zawartości metanu (pozametanometrią automatyczną)

  1. Kombajny chodnikowe w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo wyposaża się w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości 2% metanu.
  2. Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu urabiającego.

W pokładach zaliczonych do III i IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się przenośne metanomierze alarmujące:

  • podczas wiercenia otworów drenażowych oraz badawczych,
  • podczas likwidacji wyrobisk, w razie niestosowania automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych,
  • w innych miejscach, określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.
  1. W wyrobiskach ze stopniem „b” i „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu w prądzie powietrza odprowadzanym do szybu wydechowego oraz przewietrzanych wentylacją odrębną, lokomotywy akumulatorowe i spalinowe wyposaża się w metanomierz sygnalizujący koncentrację metanu.

IV.   Przepisy dotyczące innych pomiarów i badań dla oceny występowania zagrożenia metanowego

  1. W wyrobiskach (pomieszczeniach) zaliczonych do odpowiednich stopni niebezpieczeństwa wybuchu, stan zagrożenia metanowego analizuje się i kontroluje w szczególności w przypadku zmian w przewietrzaniu lub zaobserwowaniu zmian wywołanych wpływem robót górniczych.
  2. Zakres kontroli i analizy, o której mowa w ust. 2, określa kierownik działu wentylacji.
  3. W przypadku wzrostu stanu zagrożenia metanowego kierownik ruchu zakładu górniczego stosuje niezbędne dodatkowe rygory bezpiecznego prowadzenia robót i ewentualnie dokonuje zmiany dotychczasowego zaliczenia do stopnia niebezpieczeństwa wybuchu.
  1. W pokładach węgla prowadzi się badania metanonośności:
    • w otworach badawczych wierconych dla rozpoznania pokładów węgla lub ich części, nie rzadziej niż co 100 m długości otworu,
    • w drążonych szybach (szybikach) oraz w wyrobiskach korytarzowych w udostępnionych pokładach węgla o grubości powyżej 0,4 m,
    • w wyrobiskach korytarzowych w pokładach węgla, w odstępach nieprzekraczających 200 m w płaszczyźnie pokładu oraz dodatkowo w odległości nieprzekraczającej 25 m od stwierdzonych uskoków powodujących przerwanie ciągłości pokładu lub innych zaburzeń geologicznych, mogących mieć wpływ na wzrost metanonośności pokładu w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
  2. Badania dla określenia metanonośności pokładów węgla wykonuje rzeczoznawca zgodnie z opracowaną metodyką.
  3. Rozpoznanie zagrożenia metanowego badaniami kontrolnymi prowadzi się zgodnie z metodami określonymi w załączniku nr 5 do rozporządzenia.
  4. W polach metanowych wykonuje się, co najmniej raz w miesiącu, pomiary i obliczenia, w celu określenia metanowości bezwzględnej – całkowitej ilości wydzielonego metanu w jednostce czasu w rejonach wentylacyjnych i w wyrobiskach wybierkowych.
  5. W pokładach metanowych wykonuje się w drążonych wyrobiskach, co najmniej raz w miesiącu, pomiary i obliczenia dla określenia metanowości bezwzględnej.
    1. Przy zbliżaniu się wyrobiskami do pokładów metanowych lub wyrobisk i zrobów, w których spodziewane jest nagromadzenie metanu, przodek wyrobiska powinien być stale wyprzedzony o 4 m co najmniej jednym otworem badawczym.
    2. Strefę, w której obowiązuje wykonywanie otworów badawczych, ich długość, liczbę i kierunki wyznacza kierownik działu robót górniczych w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji.
    3. Zakres i częstotliwość pobierania prób powietrza do analizy chemicznej z otworów badawczych i wyrobiska ustala kierownik działu wentylacji.

 

Załącznik nr 4:

1.5. W przodkach wyrobisk z wentylacją lutniową wykonuje się pomiary:

  • prędkości przepływu powietrza,
  • temperatury powietrza,
  • intensywności chłodzenia.

1.5.1. W przodkach wyrobisk pobiera się próbki powietrza dla określenia jego składu.

1.5.4. Na podstawie pomiarów, o których mowa w pkt 1.5, określa się: 2) metanowość bezwzględną wyrobiska (m3/s CH4).

 

Załącznik nr 5:

1.1.      Metody oznaczania zawartości metanu pochodzenia naturalnego w węglu i zakres ich stosowania.

1.1.1. Podstawową metodą oznaczenia zawartości metanu pochodzenia naturalnego w węglu (metanonośności) jest metoda bezpośrednia wykonywana przez rzeczoznawcę.

1.1.2. W partiach pokładów metanowych, w których zawartość metanu pochodzenia naturalnego w węglu została oznaczona podczas prowadzenia robót przygotowawczych, można stosować metodę desorbometryczną i oznaczać przybliżoną zawartość metanu w węglu.

1.1.3. W przypadkach gdy zawartość metanu w węglu oznaczona metodą desorbometryczną wykazuje wyraźny wzrost metanonośności pokładu, rzeczoznawca wykonuje dodatkowe badania.

1.1.4. W pokładach niemetanowych, po okonturowaniu części złoża badaniami dla określenia metanonośności tych pokładów, można stosować wskaźnikową metodę badania zawartości metanu w otworach dla stwierdzenia występowania zawartości metanu pochodzenia naturalnego w węglu.

1.1.5. W przypadku, gdy zawartość metanu lub innych gazów palnych w badanym otworze przekroczy 1%, rzeczoznawca wykonuje badanie i oznacza metan pochodzenia naturalnego w węglu.

1.1.6. Oznaczenia przybliżonych zawartości metanu w węglu metodą desorbometryczną w pokładach metanowych i badania zawartości metanu w otworach pokładów niemetanowych, o których mowa w pkt 1.1.2 i 1.1.4, mogą wykonywać odpowiednio przeszkoleni próbobiorcy działu wentylacji. Wyniki tych badań nie powinny stanowić podstawy do oznaczania metanonośności pokładu i kwalifikacji pokładu do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego.

1.2.      Metoda desorbometryczna dla określenia metanonośności pokładów węgla.

1.2.1. Metodę desorbometryczną dla określenia metanonośności pokładów węgla można stosować w zakresie, o którym mowa w pkt 1.1.2 i 1.1.3.

1.2.2. W celu określenia metanonośności pokładu pobiera się próbkę węgla ze zwiercin uzyskanych z otworów wywierconych w pokładzie w przodku drążonego wyrobiska i oznacza wskaźnik desorpcji gazów.

1.2.3. Wskaźnik desorpcji gazów oznacza się desorbometrem cieczowym, zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach.

1.2.4. Metanonośność pokładu na podstawie desorpcji gazu z węgla określa się, posługując się tabelami przedstawiającymi zależność między intensywnością desorpcji i ilością gazu zawartego w badanym węglu.

1.3.      Wskaźnikowa metoda badania zawartości metanu w otworach.

1.3.1. Próbki gazu pobiera się z otworów odwierconych w przodkach wyrobisk korytarzowych drążonych w niemetanowych pokładach węgla.

1.3.2. W przodku wyrobiska odwierca się, równolegle do osi podłużnej wyrobiska z niewielkim wzniosem, dwa otwory badawcze o długościach nie mniejszych niż 3 m i wzajemnej odległości nie mniejszej niż 1 m.

1.3.3. W wyrobiskach drążonych kombajnami otwory badawcze mogą być usytuowane w sąsiedztwie przodka.

1.3.4. Do nieoczyszczonego ze zwiercin otworu wprowadza się do samego dna zestaw rurek metalowych odpowiadających wymaganiom Polskiej Normy.

1.3.5. Po wprowadzeniu zestawu rurek otwór zamyka się szczelnie plastyczną gliną na długości nie mniejszej niż 30 cm od jego wylotu, a zestaw rurek zamyka się przez założenie ściskacza na wężyku gumowym nasuniętym na wylot zestawu rurek.

1.3.6. Po upływie godziny zwalnia się ściskacz i pobiera z otworu badawczego dwie próbki gazu do znormalizowanych pipet wodnych.

1.3.7. Jednocześnie z pobieraniem próbek gazu z otworów badawczych pobiera się do pipety próbkę powietrza w przodku wyrobiska.

1.3.8. Pipety z pobranymi próbkami oraz opisem miejsca i czasu ich pobrania przekazuje się do laboratorium.

1.3.9. Pobrane próbki gazu poddaje się pełnej analizie chemicznej w laboratorium.

1.3.10. Jeżeli w badanej próbce zawartość tlenu przekracza 10%, świadczy to o niedostatecznym uszczelnieniu otworu lub o znikomej gazonośności złoża i wymaga powtórnego badania zawartości metanu w otworach w tym przodku.

1.3.11. Jeżeli analiza chemiczna próbek gazu z otworów badawczych wykazuje występowanie innych gazów palnych, w szczególności etanu lub wodoru, to dodaje się je do zawartości metanu.

1.3.12. W przypadku stwierdzenia w próbkach gazu pobranego z otworów badawczych zawartości metanu lub sumy gazów palnych w ilości 1 % lub powyżej wskazuje się na zmianę warunków metanowych w pokładzie uznawanym dotychczas za niemetanowy, rzeczoznawca niezwłocznie przeprowadza badania metanonośności pokładu.

1.3.13. W razie stwierdzenia zawartości metanu powyżej 0,1 % w próbkach powietrza pobranych w przodku badanego wyrobiska, postępuje się jak w pkt 1.3.12.

1.3.14. Wskaźnikowa metoda badania zawartości metanu w otworach nie może być stosowana w nowo udostępnionych partiach pokładu.

1.3.15. Wyniki analiz próbek gazu z otworów badawczych oraz próbek powietrza z przodków badanych wyrobisk odnotowuje się w książce pomiarów z zaznaczeniem miejsca i daty pobrania prób.

1.3.16. W rozpoznanych partiach pokładów kierownik ruchu zakładu górniczego może wyrazić zgodę na zaniechanie pobierania próbek gazu z otworów badawczych, o których mowa w pkt 1.3.1.

V.  Przepisy dotyczące pomiarów wentylacyjnych

  1. W zakładach górniczych organizuje się służbę wentylacyjną wyposażoną w przyrządy kontrolno-pomiarowe.

Przewietrzanie ścian w pokładach zaliczonych do II, III lub IV kategorii zagrożenia metanowego kontroluje się przez automatyczny pomiar prędkości lub ilości powietrza.

  1. Na nadszybiu szybu zjazdowego instaluje się urządzenie sygnalizujące czerwonym światłem zniżkę ciśnienia barometrycznego.
  2. W pomieszczeniach dyspozytora ruchu zakładu górniczego, kierownika działu wentylacji oraz kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego znajduje się barograf.
  3. Stacje wentylatorów głównych wyposaża się w przyrządy dokonujące ciągłych pomiarów:
    • podciśnienia statycznego powietrza w kanale wentylacyjnym przed zasuwą (klapą) i za zasuwą (klapą),
    • prędkości powietrza w kanale wentylacyjnym,
    • podciśnienia statycznego powietrza w przekroju szybu wydechowego poniżej kanału wentylacyjnego.
  4. Pomiary podciśnienia statycznego przed zasuwą i prędkości powietrza w kanale wentylacyjnym automatycznie rejestruje się a wyniki pozostałych pomiarów o których mowa w ust. 1, dokumentuje.
  5. Miejsce zabudowy przyrządów do wykonywania pomiarów, o których mowa w ust. 1, w zakładach, o których mowa w § 195 ust. 3, wyznacza kierownik ruchu zakładu górniczego.

Przerwy w pracy wentylatora głównego automatycznie sygnalizuje się w dyspozytorni zakładu górniczego, dokumentując jednocześnie czas trwania przerw oraz przyczyny ich wystąpienia.

 

Załącznik nr 4:

1.5. W przodkach wyrobisk z wentylacją lutniową wykonuje się pomiary:

  • prędkości przepływu powietrza,
  • temperatury powietrza,
  • intensywności chłodzenia.

1.5.1. W przodkach wyrobisk pobiera się próbki powietrza dla określenia jego składu.

1.5.2. W celu kontroli stanu przewietrzania wyrobisk z wentylacją lutniową, niezależnie od pomiarów, o których mowa w pkt 1.5, wykonuje się pomiary prędkości powietrza w prądzie opływowym, w którym zabudowany jest wentylator.

1.5.3. W wyrobiskach drążonych w polach metanowych stosuje się urządzenia sygnalizujące w dyspozytorni kopalnianej przerwy w pracy wentylatorów lutniowych lub zmniejszanie się prędkości powietrza w lutniociągu.

1.5.4. Na podstawie pomiarów, o których mowa w pkt 1.5, określa się:

1) wielkość różnicy między ilością powietrza:

  1. płynącą w prądzie opływowym a ilością powietrza pobieraną przez wentylator (%),
  2. dostarczaną do przodka przez lutniociąg a ilością powietrza pobieraną przez wentylator pomocniczy (%),

2) metanowość bezwzględną wyrobiska (m3/s CH4).

1.5.5. Pomiary, o których mowa w pkt 1.5.1, wykonuje się raz w miesiącu oraz zapisuje ich wyniki.

VI.  Przepisy dotyczące pomiarów związanych z prowadzeniem odmetanowania

  1. Ujęcie metanu lub grupę sąsiednich otworów metanowych wyposaża się w urządzenia umożliwiające pomiary ilości, ciśnienia i składu gazu oraz regulację ciśnienia gazu, a także odpowiednie urządzenia odwadniające.  
  1. Przed rozpoczęciem eksploatacji każdego ujęcia metanu wykonuje się pomiar procentowej zawartości metanu w gazie i pomiar ciśnienia gazu; wyniki pomiarów dokumentuje się.
  2. Pomiar ciśnienia gazu, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy ujęć prowizorycznych.
  3. W przypadku uszkodzenia urządzenia automatycznie wyłączającego stację odmetanowania, przy zawartości metanu w gazie niższej niż 30%, ruch stacji może być prowadzony, jeżeli:
  • procentowa zawartość metanu w rurociągu będzie wynosić co najmniej 40%,
  • pomiar zawartości metanu będzie wykonywany co pół godziny, a wyniki tego pomiaru odnotowywane w książce kontroli stacji odmetanowania.
  1. W przypadku uszkodzenia    urządzeń         odmetanowania          lub       przerwania         ciągłości odmetanowania, niezwłocznie:

3) przeprowadza się szczegółową kontrolę stanu zagrożenia metanowego w wyrobiskach.

  1. Bieżące kontrole odmetanowania przeprowadza się raz na dobę; obejmują one pomiary:
    • zawartości metanu i ciśnienia za tamami izolacyjnymi z przestrzeni podłączonej do rurociągów metanowych,
    • parametrów gazu w rurociągach metanowych, w miejscach wyznaczonych przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania.
  2. Okresowe kontrole odmetanowania przeprowadza się raz w miesiącu; obejmują one:
    • pomiar ciśnienia, ilości gazu i procentową zawartość metanu we wszystkich odcinkach pomiarowych rurociągu,
    • kontrolę wszystkich zamkniętych otworów metanowych dla określenia ich przydatności do eksploatacji,
    • kontrolę stanu technicznego wszystkich urządzeń odmetanowania.
  3. Zakres kontroli odmetanowania, w dni wolne od pracy, określa kierownik ruchu zakładu górniczego.

 

Załącznik nr 4:

2.3.2. Stację odmetanowania wyposaża się w urządzenia:

1) do pomiaru i rejestracji procentowej zawartości metanu w ujmowanym gazie, 2) do pomiaru procentowej zawartości metanu w pomieszczeniach stacji odmetanowania,

  • do pomiaru ciśnienia ujmowanego gazu,
  • do pomiaru ilości ujmowanego gazu,
  • do pomiaru temperatury ujmowanego gazu,
  • sygnalizujące u dyspozytora zakładu górniczego wyłączenie z ruchu stacji odmetanowania,
  • automatycznie wyłączające ruch stacji, w przypadku zmniejszenia się zawartości metanu w gazie poniżej 30%,
  • łączności telefonicznej z dyspozytorem zakładu górniczego.

2.3.4. W inżektorowych stacjach odmetanowania można stosować zamiast:

  • automatycznych – ręczne urządzenia do wyłączania z ruchu stacji odmetanowania przy zawartości metanu w gazie poniżej 30%, pod warunkiem wykonywania pomiarów zawartości metanu w gazie i kontroli ruchu stacji co 2 godziny,
  • rejestracji zawartości metanu w gazie pomiary zawartości metanu w gazie wykonywane co 2 godziny, których wyniki wpisuje się do książki kontroli ruchu stacji,
  • sygnalizacji wyłączenia z ruchu stacji do dyspozytora – bezpośrednią łączność ze stacji do dyspozytora zakładu górniczego, przy zapewnieniu stałej obsługi stacji.

2.3.5. Stację odmetanowania o napędzie elektrycznym wyposaża się oprócz urządzeń wymienionych w pkt 2.3.2 dodatkowo w urządzenia:

  • rejestrujące ciśnienie gazu po stronie ssącej i tłoczącej,
  • wyłączające każdą sprężarkę z ruchu przy zmniejszeniu ilości wody chłodzącej poniżej wartości granicznej,
  • pomiaru temperatury gazu sprężonego przed jego ochłodzeniem,
  • pomiaru temperatury wody chłodzącej,
  • sygnalizowane za pomocą sygnalizacji świetlnej i akustycznej w stacji odmetanowania, wyłączenie z ruchu urządzeń wytwarzających podciśnienie.

VII.  Przepisy dotyczące kontroli i pomiarów dla rozpoznawania zagrożenia wyrzutami metanu i skał oraz wyrzutami gazów i skał

Szczegółowy zakres i sposób stosowania w polach metanowych benzynowych lamp wskaźnikowych dla kontroli zawartości tlenu i dwutlenku węgla ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

  1. Zakłady górnicze eksploatujące złoże (pokłady) zagrożone wyrzutami gazów i skał powinny mieć odpowiednio zorganizowaną i wyposażoną służbę do spraw zwalczania zagrożeń wyrzutami.
  2. Szczegółowe zasady prognozowania i wykonywania pomiarów, dla rozpoznania i kontroli stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał, metody zwalczania tego zagrożenia oraz wyznaczania stref odprężonych w złożach (pokładach) określa załącznik nr 5 do rozporządzenia.
  1. W pokładach węgla, których metanonośność jest wyższa od 8 m3/Mg czystej substancji węglowej, wykonuje się pomiary zwięzłości węgla i intensywności desorpcji metanu:
  • po udostępnieniu pokładu,
  • w wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla w odstępach nieprzekraczających 200 m w płaszczyźnie pokładu, 3) w rejonach występujących zaburzeń geologicznych.
  1. W wyrobiskach korytarzowych kamiennych, przy odległości czoła przodka od pokładu węglowego nie mniejszej niż 3 m, dalsze drążenie poprzedza się pomiarem intensywności desorpcji metanu.
  1. W pokładach węgla, w których mogą występować wyrzuty metanu i skał, wykonuje się pomiary zwięzłości węgla oraz pomiary intensywności desorpcji metanu.
  2. Pomiary, o których mowa w ust. 1, wykonuje się w wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla w odstępach nieprzekraczających 50 m w płaszczyźnie pokładu oraz dodatkowo w rejonie występujących zaburzeń geologicznych.
  3. W razie stwierdzenia w wyniku pomiarów, o których mowa w § 391, intensywności desorpcji metanu niższej od 1,2 kPa i zwięzłości węgla co najmniej 0,3, wykonuje się badania wskaźników zagrożenia wyrzutami metanu i skał, jak w pokładach zagrożonych wyrzutami metanu i skał.
  1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami metanu i skał wykonuje się kontrolne pomiary intensywności desorpcji metanu co najmniej raz na dobę.
  2. W razie stwierdzenia, w wyniku wykonanych pomiarów kontrolnych, o których mowa w ust. 1, intensywności desorpcji metanu większej od 1,2 kPa, co najmniej raz na dobę powinno się wykonać, oprócz pomiarów desorpcji, dodatkowe pomiary: 1) zwięzłości węgla pobranego z najmniej zwięzłej warstwy w czole przodka, 2) ilości zwiercin.
  3. Zaprzestanie wykonywania dodatkowych pomiarów zwięzłości węgla i ilości zwiercin może nastąpić, jeżeli w trzech kolejnych pomiarach intensywność desorpcji metanu nie przekracza 1,2 kPa.
  4. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami metanu i skał, pomiary intensywności desorpcji i ilości zwiercin wykonuje się w otworach o długości co najmniej 6 m, w przypadku gdy:
    • wskaźniki zagrożenia nie są przekroczone, oraz jednocześnie występują inne objawy zagrożenia, takie jak nagły wypływ metanu, wydmuch gazu oraz zwiercin z otworu,
    • występuje strefa zaburzeń geologicznych przerywających ciągłość pokładu – co najmniej 4 m przed zaburzeniem, w zaburzeniu oraz 4 m poza zaburzeniem.
  5. Pomiary, o których mowa w ust. 1, wykonuje się w celu oceny skuteczności zastosowanych metod zmniejszenia zagrożenia.
  6. W zawodnionym górotworze pomiary intensywności desorpcji metanu i ilości zwiercin można wykonywać w otworach o długości mniejszej niż określona w ust. 1.
  1. W wyrobiskach korytarzowych kamiennych przy odległości czoła przodka od pokładu węglowego zagrożonego wyrzutami metanu i skał, nie mniejszej niż 3 m, dalsze drążenie poprzedza się odwierceniem otworów o długości co najmniej 4 m dla określenia intensywności desorpcji metanu.
  2. W pokładach węgla, w których mogą występować wyrzuty metanu i skał albo zagrożonych takimi wyrzutami, w wyrobiskach korytarzowych drążonych równolegle do uskoku, nasunięcia lub sfałdowania większego od grubości pokładu wykonuje się, w odstępach 50 m, otwory rozpoznawcze w kierunku zaburzenia dla zbadania zalegania skał.

W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach zagrożonych wyrzutami metanu i skał lub udostępniających te pokłady, w przypadku napotkania, w wyniku wykonywania otworu rozpoznawczego lub drążenia wyrobiska, zaburzenia geologicznego przerywającego ciągłość pokładu lub powodującego zmianę jego grubości, wstrzymuje się drążenie wyrobiska, a następnie wykonuje dodatkowe otwory rozpoznawcze, w celu zbadania przed przodkiem calizny na głębokość co najmniej 6 m.

  1. Oceny stanu zagrożenia wyrzutami metanu i skał w ścianach dokonuje się na podstawie wyników pomiarów wykonywanych w przodkach chodników przyścianowych.
  2. W ścianach, w których wyprzedzenie chodnikami przyścianowymi jest mniejsze niż 30 m, wykonywanie pomiarów dla kontroli stanu zagrożenia wyrzutami metanu i skał przeprowadza się w otworach badawczych, rozmieszczonych co 25 m wzdłuż ściany.
  3. W razie wystąpienia w ścianie zaburzeń przerywających ciągłość pokładu, niestwierdzonych i niezbadanych wcześniej wyrobiskami przyścianowymi, kontrolę i ocenę stanu zagrożenia wyrzutami metanu i skał w ścianie prowadzi się w dostosowaniu do lokalnych warunków, w zakresie wyznaczonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

W przodkach wyrobisk prowadzonych w pokładach zagrożonych wyrzutami metanu i skał lub udostępniających te pokłady oraz w innych miejscach, ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, znajdują się tablice, na których osoby przeprowadzające pomiary wskaźników zagrożenia wyrzutami metanu i skał wpisują wyniki bezpośrednio po ich wykonaniu.   

  1. Przed rozpoczęciem robót górniczych w nowo udostępnianej części złoża lub pokładu opracowuje się regionalną i lokalną prognozę zagrożenia wyrzutami gazów i skał.
  2. Podczas prowadzenia robót górniczych, w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał, opracowuje się prognozę bieżącą zagrożenia wyrzutami gazów i skał.
  3. Prognoza regionalna zagrożenia wyrzutami gazów i skał zawiera ocenę skłonności pokładów węgla lub skał towarzyszących do wyrzutów, opracowaną na podstawie wyników badań wiertniczo-geologicznych oznaczenia gazonośności i zwięzłości węgla.

5 Prognoza lokalna zagrożenia wyrzutami gazów i skał zawiera ocenę skłonności:

  • pokładu węgla do wyrzutów, opracowaną na podstawie wyników badań gazonośności i zwięzłości z próbek węgla pobranych podczas wykonywania robót udostępniających i przygotowawczych,
  • skał płonnych do występowania wyrzutów, na podstawie rozpadu rdzenia wiertniczego pobranego z otworów wyprzedzających przodki kamienne w strefach, gdzie prognozą regionalną określono skały płonne, skłonne do wyrzutów.
  1. Prognoza bieżąca zagrożenia wyrzutami gazów i skał obejmuje:
    • w pokładach zaliczonych do I kategorii zagrożenia — wykonywanie pomiarów ciśnienia gazów i intensywności desorpcji gazów,
    • w pokładach zaliczonych do II kategorii zagrożenia, oprócz pomiarów, o których mowa w pkt 1, wykonywanie pomiarów objętości zwiercin z otworów.
  2. W razie stwierdzenia:
    • ciśnienia dwutlenku węgla większego niż 30 kPa lub ciśnienia metanu większego niż 80 kPa,
    • intensywności desorpcji większej niż 1,2 kPa,
    • objętości zwiercin większej niż 4 dm3 z 1 mb otworu

– prowadzenie robót w przodku wyrobiska wstrzymuje się do czasu ustalenia, przez kierownika ruchu zakładu górniczego, warunków bezpiecznego ich prowadzenia oraz w zależności od warunków lokalnych stosuje się metody zwalczania zagrożeń wyrzutem gazów i skał.

  1. Podczas udostępniania pokładów węgla o grubości powyżej 0,4 m oraz drążenia wyrobisk korytarzowych w tych pokładach dokonuje się pomiarów gazonośności pokładu i zwięzłości węgla w odstępach nie większych niż 200 m i w rejonie występujących zaburzeń geologicznych.
  2. W wyrobiskach kamiennych drążonych w strefach, w których prognozą regionalną określono skały jako skłonne do wyrzutów, przeprowadza się analizę rozpadu na dyski lub łuski rdzenia wiertniczego, uzyskanego z otworu wiertniczego wyprzedzającego przodek nie mniej niż o 6 m.

Przodowi, strzałowi, metaniarze oraz osoby dozoru ruchu kontrolują zawartość dwutlenku węgla w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał, w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

 

Załącznik nr 5:

9.1.  Wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego osoby kierownictwa i dozoru ruchu powinny codziennie zapoznawać się z wynikami pomiarów, kontroli i prognozy zagrożenia wyrzutami gazów i skał, zwanego dalej „zagrożeniami wyrzutowymi”, oraz w zależności od tych wyników podejmować odpowiednie działania dla zwalczania zagrożenia w poszczególnych wyrobiskach.

9.1.4. Pomiary parametrów zagrożenia wyrzutowego wykonują wyznaczeni pracownicy (próbobiorcy) posiadający ukończony specjalny kurs i upoważnieni przez kierownika ruchu zakładu górniczego do wykonywania tych czynności.

9.1.5. Wyniki pomiarów zapisuje się:

  • na tablicy umieszczonej w pobliżu przodka wyrobiska będącego w postępie,
  • w dzienniku kontroli i pomiarów zagrożenia wyrzutowego – bezposredniopo wykonaniu pomiaru w przodku,
  • w przechowywanej na powierzchni przodkowej książce kontroli i pomiarów stanu zagrożenia wyrzutowego: bezpośrednio po wyjeździe na powierzchnię.

9.1.6. Pomiarów parametrów zagrożenia wyrzutowego dokonuje się przy użyciu przyrządów przeznaczonych do tego celu.

9.2.      Prognozowanie zagrożenia wyrzutem metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych.

9.2.1. Dla rozpoznania i kontroli stanu zagrożenia w pokładach węgla zaliczonych do skłonnych lub zagrożonych wyrzutami metanu i skał wierci się otwory badawcze wiertłem o średnicy 42 mm oraz dokonuje się pomiarów intensywności desorpcji metanu, zwięzłości węgla lub ilości zwiercin.

9.2.2. Prognoza stanu zagrożenia powinna być wykonywana zgodnie z technologią uwzględniającą:

1) sposób kontroli stężeń metanu,

  • sposób wykonywania pomiarów parametrów zagrożenia wyrzutem oraz dokumentowania ich wyników,
  • tryb zapoznawania się osób kierownictwa i dozoru zakładu górniczego z wynikami tych pomiarów.

9.2.3. Przy opracowywaniu prognozy zagrożenia wyrzutem dla określonego przodka uwzględnia się występujące objawy makroskopowe, w szczególności:

  • zmianę zwięzłości i struktury węgla oraz zalegania warstw,
  • zwiększoną ilość zwiercin,
  • wydmuchy zwiercin i gazu podczas wiercenia otworów,
  • zwiększoną ilość gazu i urobku w przodku po robotach strzałowych, 5) odpryskiwanie węgla z ociosów i trzaski w głębi calizny.

9.2.4. Określenia wskaźnika zwięzłości węgla dokonuje się metodą kruszenia próbek pobranych z najmniej zwięzłej warstwy w przodku.

9.2.5. W wyrobiskach korytarzowych, wykonywanych w pokładach węgla zaliczonych do kategorii skłonnych lub zagrożonych wyrzutami metanu i skał, wykonuje się co najmniej dwa otwory badawcze wiertłem o średnicy 42 mm i długości nie mniejszej niż 3 m, usytuowane jeden w osi, a drugi w narożu przodka.

9.2.6. W wyrobiskach eksploatacyjnych prowadzonych w pokładach węgla zaliczonych do skłonnych lub zagrożonych wyrzutami metanu i skał, niemających wyprzedzenia chodnikami przyścianowymi co najmniej o 30 m, wykonuje się 6-metrowe otwory badawcze w odstępach nie większych niż 25 m wzdłuż frontu ścianowego.

9.2.7. W przodkach wyrobisk korytarzowych, prowadzonych z użyciem kombajnów, wykonuje się w węglu co najmniej dwa otwory badawcze o długości 6 m.

9.2.7.1.Bezpośrednio po wykonaniu otworów, o których mowa w pkt 9.2.7, z otworów tych:

  • pobiera się próbkę zwiercin na głębokości otworu 3 m i 6 m do określenia intensywności desorpcji metanu,
  • pobiera się z otworu z głębokości 3 m próbkę metanu do analizy chemicznej w odstępach nie większych niż 30 m postępu przodka,
  • w razie wystąpienia zaburzeń geologicznych przerywających ciągłość pokładu oraz w sąsiedztwie kawerny powyrzutowej, wykonuje się podczas wiercenia otworu pomiar objętości zwiercin z każdego jednometrowego odcinka otworu.

9.2.8. Osoba dozoru ruchu przed rozpoczęciem prac na swojej zmianie sprawdza:

4) stan wentylacji oraz stężenie metanu w wyrobisku,

9.2.9. Podczas wykonywania wierceń otworów badawczych dokumentuje się przebieg wiercenia każdego otworu z podaniem w szczególności ilości zwiercin, długości strumienia wydmuchu.

9.3. Prognozowanie zagrożenia wyrzutem innych niż metan gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych.

9.3.1. W przodkach wyrobisk prowadzonych w pokładach zagrożonych wyrzutami w wyrobiskach udostępniających te pokłady oraz innych miejscach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego powinny być wykonywane otwory badawcze dla:

1) rozpoznania i kontroli stanu zagrożenia wyrzutem, 2) uzyskania prognozy bieżącej.

9.3.2. Prognoza bieżąca powinna być wykonywana zgodnie z technologią uwzględniającą: 2) sposób kontroli stężeń metanu i dwutlenku węgla,

5) lokalizację, kierunki, średnice oraz długości otworów, sposoby zabezpieczenia otworu przed wyrzutem,

  • sposób wykonywania pomiarów parametrów zagrożenia wyrzutem oraz dokumentowania wyników,
  • tryb zapoznawania się osób kierownictwa i dozoru zakładu górniczego z wynikami pomiarów.

9.3.3. Prognoza bieżąca w wyrobiskach kamiennych.

9.3.3.1.W wyrobiskach kamiennych prowadzonych w partiach o nierozpoznanych warunkach geologicznych wykonuje się co najmniej:

  • jeden otwór wyprzedzający przodek nie mniej niż 6 m dla zbadania zalegania warstw oraz występowania objawów gazowych w postaci wydmuchów gazu i zwiercin; w rejonach, w których uznano skały płonne (piaskowce) za skłonne do wyrzutów, otwór wyprzedzający powinien być wykonany rdzeniowo celem przeprowadzenia analizy rozpadu rdzenia na dyski lub łuski; lokalizację otworów wyprzedzających oraz ich kierunki ustala służba geologiczna,
  • dwa otwory po każdym zabiorze przodka, wiertłem o średnicy 42 mm i długości 4 m, usytuowane — jeden w osi wyrobiska, a drugi prostopadle do uławicenia warstw; w otworach tych prowadzi się obserwacje postępu wiercenia i wychodu zwiercin, rejestruje ewentualne wydmuchy gazu i zwiercin oraz dokonuje pomiaru ciśnienia gazu; w przypadku nawiercenia otworem warstwy lub pokładu węgla pobiera się próbę gazów z otworu do analizy chemicznej, a zamiast pomiaru ciśnienia gazów można określić intensywność desorpcji.

VIII.  Przepisy dotyczące pomiarów dla rozpoznawania zagrożenia pożarowego

  1. W trakcie eksploatacji ścian prowadzonych w warunkach zagrożenia metanowego i pożarowego, w przypadku przystąpienia do prac profilaktycznych wynikających z kryteriów ujętych w tabelach nr 4 i 5 w pkt 6.6 załącznika nr 5 do rozporządzenia, ocenę stanu zagrożenia pożarowego prowadzi się metodą kalorymetryczno-chromatograficzną zgodnie z pkt 6.18 załącznika nr 5 do rozporządzenia.
  1. Stan pożaru w otamowanym polu okresowo kontroluje się.

 

Załącznik nr 5:

6.1. W celu wykrycia procesów samozagrzewania węgla i kontrolowania ich przebiegu w wyrobiskach górniczych w wyznaczonych stacjach pomiarowych wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych, zwanych dalej „stacjami pomiarowymi”, pobiera się próby powietrza i prowadzi analizę jego składu.

6.2. Stacje pomiarowe lokalizuje się w rejonach wentylacyjnych, w których prowadzi się eksploatację pokładów węgla lub likwidację wyrobisk wykonanych w węglu, bądź drąży się wyrobiska w pokładach węgla oraz w innych rejonach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

6.2.1. Stacje pomiarowe lokalizuje się:

  • w przepływowych prądach powietrza dopływających i wypływających z poszczególnych ścian prowadzonych z zawałem stropu lub z podsadzką, gdy w zrobach występują straty eksploatacyjne węgla,
  • w prądach powietrza dopływających i wypływających z wyrobisk korytarzowych, przewietrzanych za pomocą wentylacji odrębnej, drążonych w pokładach węgla,
  • przy zrobach w chodniku wentylacyjnym dla powietrza wypływającego ze zrobów lub pobieranego za pomocą rur bądź węży próbobiorczych zainstalowanych w zrobach,
  • przy tamach izolacyjnych, wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji, dla pobierania prób powietrza spoza tych tam,
  • w innych miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

6.2.2. Szczegółową lokalizację wszystkich stacji pomiarowych ustala kierownik działu wentylacji.

6.2.3. Na stacjach pomiarowych, o których mowa w pkt 6.2, pobiera się próby powietrza do analizy, przy czym na stacjach, o których mowa w pkt 6.2.1.1) i 6.2.1.2), podczas pobierania prób dodatkowo określa się ilość przepływającego powietrza. Unika się pobierania prób powietrza, gdy prowadzone są procesy technologiczne, przy których wydziela się tlenek węgla, w szczególności roboty strzałowe i prace spawalnicze.

6.2.4. Na stacjach pomiarowych, o których mowa w pkt 6.2.1.1) – 6.2.1.3), próby powietrza pobiera się co najmniej 2 razy w tygodniu, a zza tam izolacyjnych co najmniej raz w miesiącu. Częstotliwość pobierania prób powietrza dla pozostałych miejsc ustala kierownik działu wentylacji.

6.2.5. Na stacjach pomiarowych wlotowych zlokalizowanych w prądach powietrza dopływających do wyrobisk, o których mowa w pkt 6.2.1.1) i 6.2.1.2), nie pobiera się prób powietrza, jeżeli w odpowiadających im stacjach pomiarowych wylotowych nie stwierdza się obecności tlenku węgla.

6.2.5.1.W razie stwierdzenia tlenku węgla na stacjach pomiarowych, o których mowa w pkt 6.2.5., kontroluje się skład powietrza na tych stacjach i powiązanych z nimi stacjach wlotowych. Kontrolę przeprowadza się w określonych odstępach czasu, w szczególności co kilka godzin, i ustala tendencję zmian.

6.3. Jeżeli na stacjach pomiarowych wykonuje się pomiary stężenia tlenku węgla za pomocą indywidualnych przenośnych analizatorów (tzw. CO-mierzy), a stężenie tlenku węgla nie przekracza 10 ppm, to nie wymaga się na tych stacjach pobierania prób powietrza do analizy.

6.3.1. Osoba dokonująca na stacjach pomiarowych pomiarów tlenku węgla za pomocą CO-mierzy, wpisuje wyniki tych pomiarów do książki wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych.

6.3.2. Na stacjach pomiarowych znajdują się tablice z numerami stacji, na których próbobiorca dokumentuje fakt pobrania próby powietrza, przez dokonanie wpisu daty, wyniku pomiaru prędkości i ilości powietrza oraz swego nazwiska. Na tablicy powinno być miejsce na datę i podpis kontrolującej osoby dozoru. Wzór określa tabela nr 6.

6.4. W próbach powietrza pobieranych na stacjach pomiarowych oznacza się: tlen (O2), dwutlenek węgla (CO2), tlenek węgla (CO), metan (CH4) i azot (N2).

6.6. Ocenę stanu zagrożenia wyrobisk górniczych pożarami endogenicznymi przeprowadza się na podstawie wskaźników: przyrostu tlenku węgla Δ CO, ilości tlenku węgla V&CO i Grahama G według kryteriów przedstawionych w tabelach nr 4 i nr 5.

6.15. Dla dalszego zwiększenia kontroli stanu zagrożenia pożarowego w wyrobiskach górniczych stosuje się indywidualne przenośne analizatory tlenku węgla (CO-mierze) i pirometry do pomiaru temperatury.

6.16. Pirometry do wyszukiwania anomalii termicznych w stropie, spągu i ociosach wyrobisk, spowodowanych samozagrzewaniem się węgla, powinny charakteryzować się rozdzielczością temperatury ±0,1°C w zakresie różnicy temperatur ΔT od 0 do 5°C. Kryterium samozagrzewania się węgla w miejscu wykonywanego pomiaru jest wzrost temperatury powierzchni węgla w stosunku do temperatury powietrza powyżej wartości   ΔT = 3°C.

6.17. Miejsce wykonywania pomiarów za pomocą przenośnych analizatorów tlenku węgla (CO-mierzy) i pirometrów oraz częstotliwość wykonywania tych pomiarów i sposób dokumentowania wyników ustala kierownik działu wentylacji.

6.18. Dla zwiększenia kontroli stanu zagrożenia pożarowego w wyrobiskach górniczych, a zwłaszcza dla oceny temperatury i masy zagrzanego węgla, w próbach powietrza pobieranych na stacjach pomiarowych, można oznaczać dodatkowo: etylen, propylen, acetylen i wodór.

6.18.3.Temperaturę zagrzanego węgla określa się w oparciu o wartości obliczonych wskaźników pożarowych, o których mowa w pkt 6.18.2, i porównuje ją z wartościami uzyskanymi podczas termicznego utleniania wzorcowej próby węgla w warunkach laboratoryjnych w zakresie temperatur od 35°C do 350°C. Próbę węgla pobiera się z pokładu, w którym prowadzone są pomiary.

6.18.4.Masę zagrzanego węgla określa się, porównując wskaźniki ilości tlenku węgla

V&CO, ilości wodoru V&H2 , ilości etylenu V&C2H4 oraz ilości propylenu V&C3H6 ze wskaźnikami uzyskanymi podczas termicznego utleniania próbki węgla o jednostkowej masie pobranej z pokładu, w którym prowadzone są pomiary.

6.18.5.Temperaturę i masę zagrzanego węgla, o których mowa w pkt 6.18.3 i 6.18.4, określa się zgodnie z instrukcją opracowaną przez rzeczoznawcę.

 

CO-metria automatyczna:

6.8. W systemach CO-metrii automatycznej do wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych stosuje się czujniki:

  • lub analizatory kontrolujące zawartość tlenku węgla w powietrzu kopalnianym,
  • prędkości powietrza lub przepływomierze pozwalające mierzyć ilość powietrza w miejscu ich zainstalowania,
  • temperatury,
  • lub analizatory kontrolujące zawartość innych składników powietrza kopalnianego i gazów pożarowych oraz dymu.

6.9.      Bezwzględny błąd pomiarowy przyrządów nie powinien przekraczać:

1) ±3 ppm (±0,0003%) – dla czujników i analizatorów tlenku węgla w zakresie pomiarów 0 do 100 ppm (od 0 do 0,01%), 2) ±0,5°C – dla pomiarów temperatury.

6.9.1. Względny błąd pomiarowy czujników prędkości powietrza lub przepływomierzy nie powinien być większy od ±10%.

6.9.2. Wielkości fizyczne mierzone przez przyrządy, o których mowa w pkt 6.9, powinny być wskazywane i rejestrowane w dyspozytorni CO-metrii automatycznej.

6.10. Lokalizację czujników i analizatorów, o których mowa w pkt 6.8, ustala kierownik działu wentylacji.

6.11. Na stacjach pomiarowych, na których wykonuje się pomiary tlenku węgla za pomocą czujników lub analizatorów, nie wymaga się pobierania prób powietrza do analizy, jeżeli na tych stacjach stężenie tlenku węgla nie przekracza wartości 10 ppm (0,0010%).

6.13. Jeżeli na stacji pomiarowej nastąpi wzrost stężenia tlenku węgla powyżej 10 ppm (0,0010%) niezwiązanego z procesami technologicznymi, w szczególności robotami strzałowymi lub spawalniczymi, przystępuje się do pobierania prób powietrza i stosowania w tym rejonie wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych metodą analiz składu powietrza kopalnianego i jego zmian, w celu zlokalizowania miejsca zagrożenia pożarowego.

6.14. Jeżeli na stacji pomiarowej wylotowej zainstalowane są czujniki lub analizatory rejestrujące wszystkie składniki powietrza kopalnianego i gazów pożarowych, niezbędne do określenia składu wybuchowego mieszaniny gazowej, to dopuszcza się prowadzenie wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych lub prac profilaktycznych i akcji przeciwpożarowej na podstawie wskazań przyrządów, bez konieczności pobierania dodatkowych prób powietrza na tej stacji.

IX.    Przepisy dotyczące pomiarów dla rozpoznawania zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia

  1. W zakładzie górniczym, w którym podczas procesów technologicznych wytwarzane są pyły szkodliwe dla zdrowia, przedsiębiorca organizuje służby do kontroli zwalczania tego zagrożenia.
  2. Pobieranie próbek do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu wykonuje się na stanowiskach pracy, zgodnie z wymaganiami określonymi w odrębnych przepisach.
  3. W pobranych próbkach określa się zawartość wolnej krystalicznej krzemionki (WKK) oraz masy pyłu wdychalnego frakcji respirabilnej, w mg w m3 powietrza, metodą określoną w Polskiej Normie.
  4. Oznaczenia stężenia pyłu w powietrzu, na stanowisku pracy, dokonuje się na podstawie uzyskanych wyników z serii pobranych próbek pyłu wytwarzanego podczas trwania procesu technologicznego.
  5. Pobieranie próbek, do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu, wykonuje się na zmianach wydobywczych.
  6. Przy obliczaniu stężenia pyłu w powietrzu uwzględnia się wyłącznie próbki pobrane na zmianach, w czasie których uzyskano co najmniej średni postęp zmianowy.
  7. Czas pobierania poszczególnej próbki pyłu tak się ustala, aby masa pyłów osadzonych na filtrze nie przekroczyła maksymalnych wartości określonych dla danego typu przyrządu pomiarowego.
  8. Łączny czas pobierania próbek pyłu nie może być krótszy, niż ustalony czas trwania zmiany roboczej, i powinien obejmować co najmniej 70% czasu trwania procesu technologicznego.
  9. Próbki pyłu, do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu na poszczególnych stanowiskach pracy, pobiera się podczas wszystkich czynności procesu technologicznego.
  10. Na podstawie uzyskanych wyników pomiarów kierownik ruchu zakładu górniczego dokonuje oceny narażenia pracowników, na poszczególnych stanowiskach pracy, na działanie pyłów szkodliwych dla zdrowia oraz skuteczności stosowanych działań profilaktycznych.
  11. Pomiary na stanowiskach pracy wykonuje się nie później niż 7 dni:
    • po rozpoczęciu nowego wyrobiska górniczego,
    • po oddaniu do ruchu nowego obiektu lub urządzenia,
    • przy pracach, w których może nastąpić zapylenie powietrza,
    • po wprowadzeniu zmian technologicznych,
    • wystąpieniu zaburzeń i zmian geologicznych powodujących zmiany w stężeniu pyłu w powietrzu.
  1. Na stanowiskach pracy, na których nie stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłu w powietrzu, pomiary wykonuje się nie rzadziej niż raz w roku, jeżeli nie zachodzą okoliczności określone w ust. 1.
  2. Na podstawie wyników pomiarów stężenia pyłu, uzyskanych podczas najbardziej pyłotwórczej czynności procesu technologicznego, dokonuje się doboru sprzętu filtracyjnego o odpowiedniej klasie.

 

Normy:

PN-G-04035, grudzień 2002, „Ochrona czystości powietrza w podziemnych zakładach górniczych. Pomiar stężenia zapylenia powietrza oraz oznaczanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle.”:

 

  1. Metoda pomiaru.

1.1         Zasada metody.

Zasada metody polega na pobraniu na stanowisku pracy próbki pyłu z powietrza za pomocą pyłomierza i określeniu zawartej w niej masy pyłu frakcji wdychanej i respirabilnej, obliczeniu stężenia pyłu w powietrzu oraz oznaczeniu zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w próbce.

1.2.         Przyrządy i urządzenia.

Pyłomierz grawimetryczny ze stałym strumieniem objętości powietrza, umożliwiający dwustopniowy pomiar stężenia pyłu frakcji wdychanej i respirabilnej, dopuszczony do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych.

1.3.        Miejsca pobierania próbek.

1.3.1.      Zasada ogólna.

Na stanowiskach pracy wybrać reprezentatywnych pracowników dla danego stanowiska oraz wyposażyć ich na czas pomiaru w pyłomierze indywidualne. Wynik pomiaru powinien być reprezentatywny dla danego stanowiska pracy.

1.3.2.     Pobieranie próbek w wyrobiskach ścianowych.

1.3.2.1. W wyrobiskach eksploatacyjnych w których kierunek przewietrzania wyrobiska jest zgodny i przeciwny do kierunku odstawy urobku próbki należy pobierać na stanowiskach pracy:

  1. pracownika pracującego na wlocie powietrza do wyrobiska,
  2. operatora maszyny górniczej,
  3. pracownika pracującego między maszyną górniczą a wylotem powietrza,
  4. pracownika pracującego w odległości od 20m do 40m od maszyny górniczej,
  5. pracownika pracującego na wylocie powietrza z wyrobiska,
  6. pracownika odsługującego kruszarkę lub urządzenia odstawy urobku,
  7. pracownika odsługującego kruszarkę lub przesyp przenośnika zgrzebłowego na przenośnik taśmowy,
  8. pracownika odsługującego maszynę górniczą w sąsiedztwie wylotu powietrza,
  9. pracownika pracującego pomiędzy maszyną górniczą a wylotem powietrza.

2.3.2.4. Na niestacjonarnych stanowiskach pracy próbki należy pobierać dla danego pracownika w miejscach jego pracy na całym froncie eksploatacyjnym.

2.3.3.    Pobieranie próbek w wyrobiskach korytarzowych z wentylacją odrębną.

2.3.3.1. W wyrobiskach drążonych za pomocą kombajnów przy zastosowaniu wentylacji ssącej próbki należy pobierać na stanowiskach pracy:

  1. operatora maszyny górniczej,
  2. pomocnika operatora maszyny górniczej,
  3. pracownika obsługującego urządzenia odstawy urobku.

2.3.3.2. W wyrobiskach drążonych za pomocą kombajnów przy zastosowaniu wentylacji tłoczącej współpracującej z instalacją odpylającą  próbki należy pobierać na stanowiskach pracy:

  1. operatora maszyny górniczej,
  2. pomocnika operatora maszyny górniczej,
  3. pracownika obsługującego urządzenia odstawy urobku w pobliżu instalacji odpylającej,
  4. pracownika pracującego w rejonie wylotu powietrza z wyrobiska.

2.3.3.3. W wyrobiskach drążonych za pomocą techniki strzelniczej przy zastosowaniu wentylacji ssącej próbki należy pobierać na stanowiskach pracy:  a) pracownika pracującego w czole przodka,

  1. b) pracownika obsługującego urządzenia załadunku i odstawy urobku.

2.3.3.4. W wyrobiskach drążonych za pomocą techniki strzelniczej przy zastosowaniu wentylacji tłoczącej próbki należy pobierać na stanowiskach pracy:  a) pracownika pracującego w czole przodka,

  1. pracownika obsługującego urządzenia załadunku i odstawy urobku,
  2. pracownika pracującego w rejonie wylotu powietrza z wyrobiska.

2.3.4. Dla pracowników zatrudnionych na stacjonarnych stanowiskach pracy pod ziemią próbki należy pobierać na stanowiskach pracy: a) pracowników komór,

  1. pracowników warsztatów,
  2. pracowników rozdzielni,
  3. pracowników wywrotów,
  4. pracowników szybowych,
  5. pracowników transportu kołowego,
  6. pracowników odstawy urobku,
  7. innych stacjonarnych stanowiskach pracy.

1.3.5.     Pobieranie próbek na powierzchniowych stanowiskach pracy zakładu górniczego.

Próbki należy pobierać na wszystkich stanowiskach pracy.

2.4.         Sposób pobierania próbek.

Pyłomierz powinien być zamocowany na ciele pracownika, tak by wlot powietrza znajdował się w strefie oddychania pracownika i nie powinien być niczym przysłonięty.

2.5.         Czas pobierania próbek.

Oznaczenia stężenia pyłu w powietrzu, na stanowisku pracy, dokonuje się na podstawie uzyskanych wyników z serii pobranych próbek pyłu wytwarzanego podczas trwania procesu technologicznego.

Pobieranie próbek, do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu, wykonuje się na zmianach wydobywczych.

Przy obliczaniu stężenia pyłu w powietrzu uwzględnia się wyłącznie próbki pobrane na zmianach, w czasie których uzyskano co najmniej średni postęp zmianowy.

Czas pobierania poszczególnej próbki pyłu tak się ustala, aby masa pyłów osadzonych na filtrze nie przekroczyła maksymalnych wartości określonych dla danego typu przyrządu pomiarowego.

Łączny czas pobierania próbek pyłu nie może być krótszy, niż ustalony czas trwania zmiany roboczej, i powinien obejmować co najmniej 70% czasu trwania procesu technologicznego.

Próbki pyłu, do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu na poszczególnych stanowiskach pracy, pobiera się podczas wszystkich czynności procesu technologicznego.

2.6.        Oznaczanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle.

Oznaczanie należy wykonywać zgodnie z PN-91/Z-04018/03 lub PN-91/Z-04018/04 przez upoważnione (akredytowane) laboratoria.

X.  Przepisy dotyczące pomiarów dla rozpoznawania zagrożenia klimatycznego

  1. Wykonując roboty górnicze, prowadzi się rozpoznanie pierwotnej temperatury skał.
  2. Sposób pomiaru temperatury pierwotnej skał określa Polska Norma.
  3. Przy pierwotnej temperaturze skał wyższej niż 30°C opracowuje się prognozę warunków klimatycznych oraz ustala działania zapewniające utrzymanie właściwych warunków klimatycznych.
  1. Temperatura powietrza w miejscu pracy nie powinna przekraczać 28°C przy wykonywaniu pomiaru termometrem suchym, a intensywność chłodzenia nie powinna być mniejsza od 11 katastopni wilgotnych (Kw).
  2. W zakładach górniczych stosujących maszyny samojezdne dopuszcza się określenie warunków klimatycznych pracy, wyznaczając temperaturę zastępczą klimatu w sposób określony w Polskiej Normie.

XI.    Przepisy dotyczące pomiarów dla rozpoznawania zagrożenia radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi

  1. W podziemnym zakładzie górniczym wykonuje się pomiary następujących wskaźników zagrożenia radiacyjnego:
    • stężenia energii potencjalnej alfa w powietrzu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu,
    • ekspozycji na zewnętrzne promieniowanie gamma,
    • sumarycznego stężenia izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w wodach kopalnianych,
    • sumarycznej aktywności właściwej izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w osadach kopalnianych.
  2. Kierownik ruchu zakładu górniczego wyznacza osoby dozoru ruchu odpowiedzialne za wykonywanie pomiarów.
  3. Sposób wykonywania pomiarów oraz oceny stanu zagrożenia radiacyjnego określa

załącznik nr 5 do rozporządzenia.

 

Załącznik nr 5:

8.1.   Pomiary stężenia energii potencjalnej alfa w powietrzu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu wykonuje się na:

  • stacjach pomiarowych w rejonowych prądach wylotowych powietrza,
  • innych stanowiskach pracy w wyrobiskach podziemnych wskazanych przez osobę posiadającą uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej typu IOR-1, nadane w trybie określonym przepisami prawa atomowego, zwaną dalej „inspektorem ochrony radiologicznej”.

8.1.1.  W przypadku gdy powietrze pobierane jest do urządzenia pomiarowego w czasie krótszym niż 1 godzina, pomiary, o których mowa w pkt 8.1, wykonuje się co najmniej

3 razy na jednym stanowisku pomiarowym. Za wynik pomiaru przyjmuje się wartość średnią.

8.2.      Pomiary ekspozycji na zewnętrzne promieniowanie gamma wykonuje się w:

  • chodnikach wodnych, w miejscach pracy ludzi,
  • pompowniach,
  • miejscach pracy, w których nagromadzone są osady kopalniane,
  • niewymienionych w ppkt 1-3 miejscach w wyrobiskach podziemnych, wskazanych przez inspektora ochrony radiologicznej.

8.3. Pomiary sumarycznego stężenia izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w wodach kopalnianych wykonuje się w próbkach pobranych z wód:

  • zbiorczych z poszczególnych poziomów,
  • zbiorczych z poszczególnych rejonów, w których prowadzona jest eksploatacja górnicza,
  • z wypływów punktowych o natężeniu wypływu przekraczającym 0,05 m3/min i o mineralizacji przekraczającej 20 g/dm3,
  • z niewymienionych w ppkt 1-3 miejsc w wyrobiskach podziemnych, wskazanych przez inspektora ochrony radiologicznej.

8.4. Pomiary sumarycznej aktywności właściwej izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w osadach kopalnianych wykonuje się w próbkach pobranych w: 1) chodnikach i zbiornikach wodnych,

  • miejscach, w których została zmierzona podwyższona moc kermy promieniowania gamma w powietrzu,
  • miejscach większego nagromadzenia osadów kopalnianych, jeżeli w pobliżu znajdują się miejsca stałej pracy załogi,
  • niewymienionych w ppkt 1-3 miejscach w wyrobiskach podziemnych, wskazanych przez inspektora ochrony radiologicznej.

8.4.1. Zawartość radu w osadach kopalnianych oznacza się w przypadku, gdy w podziemnym zakładzie górniczym występują wody kopalniane o stężeniu sumarycznym izotopów radu Ra-226 i Ra-228 powyżej 1 kBq/m3.

8.4.2. Jeżeli w kopalnianych wodach dołowych nie stwierdzono obecności jonów baru, nie oznacza się zawartości radu w osadach kopalnianych.

8.5. Pomiary wskaźników zagrożenia radiacyjnego wykonuje się zgodnie z instrukcją opracowaną przez inspektora ochrony radiologicznej, zaopiniowaną przez akredytowane laboratorium i zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

8.5.1. Instrukcja, o której mowa w pkt 8.5, określa w szczególności miejsca i metody wykonywania pomiarów poszczególnych wskaźników zagrożenia radiacyjnego oraz sposób dokumentowania wyników.

8.6.      Częstotliwość pomiarów wskaźników zagrożenia radiacyjnego określa tabela

 

Tabela 

Źródło narażenia Wielkość mierzona Kryterium Częstotliwość pomiarów
Krótkożyciowe produkty rozpadu radonu C — stężenie energii potencjalnej alfa w powietrzu C  0,5 J/m3 raz na kwartał
0,5 J/m3  C raz na miesiąc*
Promieniowanie gamma K& — moc kermy promieniowania gamma w powietrzu K&  0,5 Gy/h raz w roku
0,5 Gy/h  K& raz na kwartał**
Wody kopalniane CRaw — sumaryczne stężenie izotopów radu Ra-226 i Ra-228 raz w roku
Osady kopalniane CRao — sumaryczna aktywność właściwa izotopów radu Ra-226

i Ra-228

raz w roku
Zwiększenie częstotliwości pomiarów jest wymagane już po jednokrotnym otrzymaniu wyniku powyżej górnej granicy przedziału. Częstotliwość pomiarów można zmniejszyć, jeśli wyniki trzech kolejnych pomiarów są mniejsze od dolnej granicy przedziału. Częstotliwość pomiarów nie może być jednak niższa niż raz na kwartał w przypadku pomiarów stężenia energii potencjalnej alfa w powietrzu oraz raz w roku w przypadku pomiarów mocy kermy promieniowania gamma w powietrzu, pomiarów sumarycznego stężenia izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w wodach kopalnianych i pomiarów sumarycznej aktywności właściwej izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w osadach kopalnianych.
* W tych przypadkach wykonuje się dodatkowo pomiar stężenia energii potencjalnej alfa w miejscach znajdujących się na dalszej drodze przepływu tego powietrza.

** W tych przypadkach wykonuje się dodatkowo pomiar stężenia energii potencjalnej alfa w powietrzu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu.

 

8.7. Pomiary wskaźników zagrożenia radiacyjnego wykonuje się przyrządami posiadającymi świadectwa wzorcowania, wydane w trybie określonym przepisami prawa atomowego.

8.8. Oznaczenie wartości wskaźników zagrożenia radiacyjnego z próbek pobranych w podziemnych zakładach górniczych wykonuje akredytowane laboratorium.

XII.  Przepisy dotyczące kontroli dla rozpoznawania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego

W zakładzie górniczym wydobywającym węgiel kamienny, a także w zakładzie górniczym wydobywającym węgiel brunatny posiadającym wyrobiska podziemne powinna być zorganizowana służba dla zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

  1. W zakładach górniczych, o których mowa w § 309:
    • rzeczoznawcy przeprowadzają badania zabezpieczenia pyłu kopalnianego w celu zaliczenia pokładów lub wyrobisk do klas zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,
    • stosuje się środki zapobiegające powstawaniu pyłu węglowego, a gromadzący się pył węglowy neutralizuje i systematycznie usuwa po uprzednim pozbawieniu go lotności.
  2. Stan i skuteczność stosowanych środków ochrony przed niebezpieczeństwem wybuchu pyłu węglowego systematycznie kontroluje się.
  1. Częstotliwość kontroli zawartości części niepalnych stałych lub wody przemijającej w pyle kopalnianym, o których mowa w ust. 1 – 4, w strefie zabezpieczającej, dokonywanych przez służby dla zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, ustala kierownik ruchu zakładu górniczego w zależności od intensywności osiadania pyłu. Kontrole te powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż co 30 dni.
    1. W wyrobiskach niezagrożonych wybuchem pyłu węglowego częstotliwość kontroli zawartości części niepalnych stałych lub wody przemijającej w pyle kopalnianym, pomiarów intensywności osiadania pyłu oraz ilości zalegającego pyłu węglowego ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
    2. Kontrolę zawartości części niepalnych stałych lub wody przemijającej w pyle kopalnianym oraz ilości zalegającego pyłu węglowego wykonuje się nie rzadziej niż co 30 dni, natomiast pomiary intensywności osiadania pyłu wykonuje się nie rzadziej niż co 180 dni.

 

 

Normy:

PN-G-04036, październik 1997, „Zabezpieczenia przeciwwybuchowe zakładów górniczych. Zabezpieczenie przed wybuchem pyłu węglowego. Oznaczanie intensywności osiadania pyłu.”:

 

  1. Metoda oznaczania.

2.1.   Zasada metody.

Metoda polega na zebraniu i zważeniu osiadłego na płytach pomiarowych pyłu węglowego,   oznaczeniu w nim części niepalnych i obliczeniu na tej podstawie intensywności osiadania pyłu.

2.2. Przyrządy.

Do pomiaru należy używać:

  1. płyt pomiarowych z gładkiego materiału, np. utwardzonej płyty pilśniowej, płyty blaszanej lub szklanej o wymiarach co najmniej 0,25 x 0,25 m,
  2. pojemnika szklanego lub z tworzywa sztucznego ze szczelnym zamknięciem,
  3. wagi laboratoryjnej o dokładności odczytu co najmniej 0,01 g.

2.3. Wykonanie oznaczenia. 1.3.1. Umieszczanie płyt pomiarowych.

W wyrobiskach podziemnych płyty pomiarowe należy umieszczać poziomo na wysokości do 0,5m od spągu wyrobiska. Odległość miejsca zainstalowania płyt pomiarowych (punktu pomiarowego) od początku wyrobiska lub innego miejsca wytwarzania się pyłu powinna wynosić:  30 m dla pierwszego punktu pomiarowego,  50 m dla drugiego punktu pomiarowego,   100 m dla trzeciego punktu pomiarowego.

Płyty pomiarowe w odległości 100 m od miejsca wytwarzania i gromadzenia się pyłu (trzeci punkt pomiarowy) należy instalować tylko w przypadku stosowania w przodku urządzenia odpylającego. Miejsce, w którym umieszcza się płyty powinno być suche i zabezpieczone w miarę potrzeby przed przypadkowym zrzuceniem lub uszkodzeniem.  W komorach materiałów wybuchowych (MW) i w wyrobiskach do nich przyległych płyty pomiarowe należy umieszczać w miejscach nie osłoniętych, w miarę możliwości w środku komory albo obok ociosu komory lub wyrobiska na wysokości do 0,5 m od spągu.

W pomieszczeniach zakładów przeróbczych płyty pomiarowe należy umieszczać w strefach pylenia na wysokości do 0,5 m od podłogi pomieszczenia.

1.3.2. Czas pomiaru osiadania.

Osiadanie pyłu na płytach pomiarowych należy rejestrować w czasie nieprzerwanego cyklu produkcyjnego, w ciągu co najmniej jednej doby.

1.3.3. Sposób pozyskania pyłu do oznaczenia.

Co najmniej dwie płyty pomiarowe wg 2.2a) – usytuowane wg 2.3.1 pozostawić na 24 h w każdym punkcie pomiarowym, po czym dokonać oznaczenia.

Pył osiadły na płytach we wszystkich punktach pomiarowych danego wyrobiska, komory lub pomieszczenia zakładu przeróbki mechanicznej kopalni dokładnie zebrać do pojemnika wg 2.2b), doprowadzić do stanu powietrzno suchego, przesiać przez sito o otworach oczka 1 mm, a następnie zważyć z dokładnością do 0,01 g.

1.3.4. Oznaczanie części niepalnych w pyle.

Oznaczanie części niepalnych w pyle należy wykonać wg PN-G-04037.

1.3.5. Obliczanie wyniku.

Intensywność osiadania pyłu węglowego Q należy obliczyć w gramach na metr kwadratowy i dobę według wzoru:

w którym:

m1 – łączna masa pyłu zebranego z płyt pomiarowych w danym wyrobisku, komorze lub pomieszczeniu zakładu przeróbczego, po doprowadzeniu do stanu powietrzno suchego, w gramach, na  – zawartość części niepalnych trwałych, w procentach, s    – łączna powierzchnia płyt, w metrach kwadratowych, t     –  czas pomiaru osiadania, w dobach.

1.4. Pomiary kontrolne.

Zależnie od intensywności osiadania pyłu w poszczególnych wyrobiskach lub pomieszczeniach obliczonej wg 2.3.5 zaleca się wykonywać w tych wyrobiskach i pomieszczeniach pomiarów kontrolnych:

  • co 12 miesięcy przy intensywności osiadania do 10 g/(m2 d),
  • co 6 miesięcy przy intensywności osiadania od 10 g/(m2 d) do 50 g/(m2 d),  co 3 miesiące przy intensywności osiadania powyżej 50 g/(m2 d).

W przypadku zmiany warunków naturalnych lub wprowadzenia jakichkolwiek zmian technologicznych mających wpływ na zmianę intensywności osiadania pyłu zaleca się wykonywać pomiar kontrolny w czasie do jednego miesiąca od zaistnienia tych zmian.

 

PN-G-04037, styczeń 1998, „Zabezpieczenia przeciwwybuchowe zakładów górniczych. Zabezpieczenie przed wybuchem pyłu węglowego. Oznaczanie części niepalnych w pyle kopalnianym.”:

 

  1. Pobieranie próbek.

2.1.   Metoda pasowa.

Pobieranie próbek metodą pasową należy wykonać w wyznaczonych (trzech do pięciu) miejscach badanej 200-metrowej strefy zabezpieczającej. Miejsca te powinny być oddalone od siebie od 30 m do 50 m, licząc wzdłuż osi wyrobiska, poczynając od początku strefy zabezpieczającej w odległości nie mniejszej niż 10 m.

W przypadku, gdy strefa zabezpieczająca jest dłuższa niż 200 m, to strefę poza

200-metrowym odcinkiem przyprzodkowym należy podzielić na odcinki o długości nie większej niż 500 m, których miejsca pobranych próbek mogą być oddalone od siebie nie więcej niż o 100 m.

Analogiczne odległości mogą być stosowane w wyrobiskach, w których należy utrzymywać 50% części niepalnych stałych.

W strefach zabezpieczających stacje transformatorowe wysokiego napięcia miejsca pobranych próbek należy wyznaczyć w odległości 5 m od początku i końca strefy oraz w miejscu zabudowy transformatora.

W miejscach zabudowy muf kablowych wysokiego napięcia miejsca pobierania próbek należy wyznaczać w odległości 2 m od początku i końca strefy.

Pobieranie pyłu kopalnianego należy wykonać przez zbieranie (zmiatanie( pyłu z całego obwodu wyrobiska (strop, ociosy, spąg) w pasie o szerokości 20 cm. W przypadku znacznego zróżnicowania pod względem zawartości wody osiadłego pyłu na spągu i na ociosach, należy osobno zbierać pył ze spągu i osobno z ociosów wraz ze stropem. Pył należy zbierać również z obudowy oraz z konstrukcji urządzeń odstawczych, znajdujących się w wyznaczonym pasie zbierania pyłu. Zebrany pył z trzech do pięciu pasów należy przesiać przez sito o wymiarach oczek 3 mm na płótno lniane o wymiarach co najmniej 0,5 x 0,5 m, a uzyskany przesiew wymieszać i pobrać z niego próbkę do szczelnego pojemnika.

  • Metoda punktowa.

Pobieranie próbek metodą punktową należy wykonać wg. 2.1, z tym że że pył zbiera się z małej powierzchni koła o średnicy 0,2 m w przekroju wyrobiska. Pył ze spągu należy zbierać w odległości 0,5 m od ociosów i w środku wyrobiska. Pył z dwu ociosów należy zbierać z wysokości  0,5 m od spągu, w połowie wysokości wyrobiska  oraz na poziomie 2/3 wysokości wyrobiska. Metodę tę stosuje się w wyrobiskach mokrych i wilgotnych.

  • Pobieranie próbek w pomieszczeniach przeróbki węgla należy wykonać, zbierając (zmiatając) pył z powierzchni od 0,5 m2 do 1,0 m2. Miejsca pobierania próbek należy tak rozlokować, aby obrazowały średni stan osiadłego pyłu w pomieszczeniu.

W pomieszczeniach o powierzchni do 100 m2 należy pobrać próbki z trzech miejsc, w pomieszczeniach o powierzchni od 100 m2 do 500 m2 – z 4 miejsc,  a w pomieszczeniach o powierzchni przekraczającej 500 m2 – po jednej próbce na każde 100 m2. Próbki pyłu należy pobierać z podłogi, podestów, konstrukcji i urządzeń w liczbie proporcjonalnej do wielkości powierzchni pomieszczenia.

  • Opis próbki.

Każdą próbkę należy opisać, podając następujące dane:

  • numer próbki,
  • miejsce pobrania próbki i przekrój wyrobiska lub powierzchnię, z której została pobrana,
  • liczbę pasów, z których pobrano próbkę,
  • liczbę pojemników pyłu, z których pobrano próbkę, datę i nazwisko osoby pobierającej próbkę.

3.1. Rodzaje metod.

Stosuje się jedną z dwu następujących metod oznaczania zawartości części niepalnych stałych w pyle kopalnianym: a) metodę spalania,

  1. b) metodę radiometryczną.
  • Oznaczanie zawartości wody przemijającej przeprowadza się wg. PN-80/G-04511, rozdz. 2.1.

XIII.  Przepisy dotyczące kontroli dla rozpoznawania zagrożenia tąpaniami

  1. W zakładach górniczych prowadzących roboty górnicze w warunkach występowania zagrożenia tąpaniami organizuje się:
    • służby do spraw tąpań,
    • stacje geofizyki górniczej, celem dokonywania bieżącej analizy aktywności sejsmicznej górotworu i oceny stanu zagrożenia tąpaniami.
  2. W zakładach górniczych likwidowanych zakres i sposób zwalczania zagrożenia tąpaniami ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
  1. Podczas prowadzenia robót górniczych na głębokościach większych od 400 m, w zakładzie górniczym określa się możliwość wystąpienia zagrożenia tąpaniami wynikającą z:
    • ciśnienia górotworu, prowadzenia robót górniczych, zaszłości eksploatacyjnych oraz zaburzeń tektonicznych,
    • budowy górotworu, a zwłaszcza występowania w otoczeniu złoża grubych warstw skał zwięzłych i mocnych,
    • naturalnej skłonności do tąpań złoża i skał otaczających, 4) zjawisk dynamicznych stwierdzonych obserwacjami.
  1. Ocenę stanu zagrożenia tąpaniami, zwalczanie tąpań oraz projektowanie i prowadzenie robót górniczych w warunkach występowania zagrożenia tąpaniami wykonuje się w sposób określony w załączniku nr 5 do rozporządzenia.

 

Załącznik nr 5:

4.1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny stan zagrożenia tąpaniami ocenia się na podstawie kompleksowej analizy wyników następujących metod:

  • rozeznania górniczego,
  • sejsmologii górniczej, 3) sejsmoakustycznej,

4) sondażowych wierceń małośrednicowych.

4.1.1. Poza metodami wymienionymi w pkt 4.1 mogą być stosowane inne metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami, w szczególności: 1) wzbudzonej aktywności sejsmoakustycznej,

  • sejsmoakustyczna w skałach otaczających,
  • sejsmiczna,
  • elektrooporowa,
  • grawimetryczna,
  • tensometryczna, 7) konwergencji, 8) analityczne.

4.1.2. Zakres i zasady wykorzystania metod, o których mowa w pkt 4.1 i 4.1.1, określa kierownik ruchu zakładu górniczego.

4.1.3. Prowadząc roboty górnicze w warunkach zagrożenia tąpaniami:

  • rejestruje się, lokalizuje i nanosi się na mapy wszystkie zaistniałe wstrząsy o energii równej lub większej niż 1 x 103 J,
  • nanosi się na mapy pokładowe lokalizację wszystkich zaistniałych tąpnięć, 3) prowadzi się rejestry wszystkich wstrząsów i tąpnięć.

 

Jedność App

FREE
VIEW